Jet Yakıt Nedir?
Jet yakıtı, gaz türbinli motorlara sahip uçaklar için özel olarak tasarlanmış, renksiz veya saman sarısı tonlarında bir havacılık yakıtıdır.
Temel olarak kerosen bazlı olan bu yakıt, düşük donma noktası ve yüksek enerji verimliliği sayesinde ticari ve askeri havacılıkta yaygın olarak kullanılır.
Jet Yakıtı Hangi Renktir?
Jet yakıtı, renksiz veya saman sarısı tonlarında bir havacılık yakıtıdır.
Jet Yakıtı Türleri Nelerdir?
Jet yakıtları, gaz türbinli motorlara sahip uçaklar için özel olarak tasarlanmış havacılık yakıtlarıdır ve başlıca üç türü ve ismi bulunmaktadır: Jet A, Jet A-1 ve Jet B.
Jet A ve Jet A-1: Bu iki yakıt türü, kerosen bazlı olup ticari havacılıkta yaygın olarak kullanılır. Aralarındaki temel fark, donma noktalarıdır:
- Jet A: Donma noktası yaklaşık -40°C’dir.
- Jet A-1: Donma noktası yaklaşık -47°C’dir, bu da onu uluslararası uçuşlar için daha uygun kılar.
Ayrıca, Jet A-1 yakıtına antistatik bir katkı maddesi eklenmesi zorunludur.
Jet B: Nafta ve kerosen karışımı olan Jet B, düşük sıcaklıklarda üstün performans gösterir. Ancak, daha uçucu olması nedeniyle kullanım ve depolama sırasında daha fazla özen gerektirir. Bu özellikleri nedeniyle genellikle Kanada’nın kuzeyi ve Alaska gibi soğuk iklim bölgelerinde tercih edilir.
Neyden Jet Yakıt Yapılır?
Jet yakıtı ana bileşeni, ham petrolün damıtılmasıyla elde edilen kerosendir.
Bu yakıt, çeşitli hidrokarbonların bir karışımından oluşur ve tam bileşimi, petrolün kaynağına bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Bu nedenle, jet yakıtı belirli bir kimyasal bileşik olarak değil, performans özellikleriyle tanımlanır.
Jet yakıtına, motor performansını artırmak ve yakıtın stabilitesini sağlamak amacıyla antioksidanlar, antistatik ajanlar ve korozyon inhibitörleri gibi çeşitli katkı maddeden üretilir.
Yenilenebilir Jet Yakıtı Nasıl Üretilir?
Yenilenebilir jet yakıtı, sürdürülebilir hammaddelerden üretilen ve geleneksel fosil yakıtların yerini almayı hedefleyen bir enerji kaynağıdır.
Bu yakıtın üretiminde çeşitli yöntemler ve hammaddeler kullanılır:
- Biyokütle ve Atık Yağların İşlenmesi: Bitkisel ve hayvansal atıklardan elde edilen biyokütle, mikrobiyal fermantasyon ve enzimatik hidroliz gibi yöntemlerle işlenerek biyojet yakıtına dönüştürülür. Ayrıca, yenilenebilir kaynaklardan elde edilen yağların işlenmesiyle de biyojet yakıtı üretimi mümkündür.
- Mikroalglerin Kullanımı: Mikroalgler, hızlı büyüme özellikleri ve yüksek yağ içerikleri sayesinde yenilenebilir jet yakıtı üretiminde umut verici bir kaynaktır. Türkiye’de, Boğaziçi Üniversitesi’nin INDEPENDENT projesi kapsamında yosunlardan jet yakıtı üretilmektedir.
- Termokimyasal Dönüşüm Yöntemleri: Piroliz ve gazlaştırma gibi termokimyasal süreçler, biyokütleyi yüksek sıcaklıklarda işleyerek sentetik gaz (syngas) üretir. Bu gaz, Fischer–Tropsch sentezi gibi yöntemlerle jet yakıtına dönüştürülebilir.
- Alkolün Jete Dönüştürülmesi (ATJ): Biyokütleden elde edilen alkol, katalitik süreçler aracılığıyla jet yakıtına dönüştürülür. Bu yöntem, özellikle atık biyokütlenin değerlendirilmesinde etkilidir.
Bu yöntemler, havacılık sektörünün karbon ayak izini azaltmak ve sürdürülebilir enerji kaynaklarına geçişini desteklemek amacıyla geliştirilmiştir.
Nerelerde Jet Yakıtı Kullanılır?
Jet yakıtı, gaz türbinli motorlara sahip uçaklar için özel olarak tasarlanmış bir havacılık yakıtıdır.
Jet yakıtının başlıca kullanım alanları şunlardır:
- Ticari Havacılık: Jet yakıtı, yolcu ve kargo taşımacılığı yapan ticari uçakların ana enerji kaynağıdır.
- Askeri Havacılık: Askeri jetler, helikopterler ve insansız hava araçları gibi çeşitli hava platformları, operasyonel gereksinimlerini karşılamak için jet yakıtı kullanır.
- Helikopterler: Hem sivil hem de askeri amaçlarla kullanılan helikopterler, genellikle jet yakıtı ile çalışan türbin motorlarına sahiptir.
- Endüstriyel Uygulamalar: Bazı endüstriyel tesisler, enerji üretimi ve ısıtma gibi amaçlar için jet yakıtını kullanır.
Jet yakıtının bu geniş kullanım alanları, onun enerji yoğunluğu, düşük donma noktası ve güvenilir performans özelliklerinden kaynaklanmaktadır.
Jet Yakıtı ile Uçak Yanıtı Aynı Şey Mi?
Hayır, Jet yakıtı ile uçak yakıtı farklı formüllere sahiptir.
“Uçak yakıtı” genel bir terim olup, hem jet yakıtını hem de avgası kapsar. Ancak, bu iki yakıt türü, farklı motor tipleri ve uçaklar için özel olarak formüle edilmiştir.
- Jet Yakıtı: Bu yakıtlar, yüksek enerji yoğunluğu ve düşük donma noktaları sayesinde ticari ve askeri jetlerde yaygın olarak kullanılır.
- Avgas (Havacılık Benzini): Piston motorlu uçaklar için tasarlanmış olan avgas, yüksek oktanlı bir benzindir. Bu yakıt, küçük pervaneli uçaklar ve bazı helikopterler tarafından kullanılır.
Alternatif Jet Yakıtı Neler?
Havacılık sektörünün çevresel etkilerini azaltmak amacıyla geliştirilen alternatif jet yakıtları arasında öne çıkanlar şunlardır:
- Sürdürülebilir Havacılık Yakıtı (SAF)
- Biyojet Yakıtları
- Sentetik Jet Yakıtları
- Hidrojen Yakıtı
- Elektrikli Tahrik Sistemleri
Bu alternatif yakıtlar ve teknolojiler, havacılık sektörünün sürdürülebilirliğini artırmak ve karbon ayak izini azaltmak için önemli fırsatlar sunmaktadır.
Jet Yakıtı Fiyatı Ne Kadar?
Jet yakıtı fiyatları en güncel bilgilere göre, Türkiye’de Jet A-1 yakıtının varil başına fiyatı 86,4 ABD dolarıdır. Bu, metrik ton başına yaklaşık 682,6 ABD doları veya litre başına yaklaşık 0,547 ABD doları (yaklaşık 15,00 TL) anlamına gelmektedir.
Nereden Jet Yakıtı Alınır?
Türkiye’de jet yakıtı temini, havacılık sektörünün ihtiyaçlarını karşılamak üzere çeşitli şirketler tarafından sağlanmaktadır.
Başlıca jet yakıtı tedarikçileri şunlardır:
- Tüpraş: Türkiye’nin en büyük rafineri şirketi olan Tüpraş, İstanbul Havalimanı’na yıllık 1,8 milyon ton jet yakıtı sağlamak üzere 5 yıllık bir anlaşma imzalamıştır.
- THY Opet: Türk Hava Yolları ve Opet’in ortak girişimi olan THY Opet, havacılık yakıtları alanında faaliyet göstermektedir.
- Petrol Ofisi (PO/Air): PO/Air markasıyla faaliyet gösteren Petrol Ofisi, yurt içi ve yurt dışında 250’den fazla hava yolu şirketine hizmet vererek yılda yaklaşık 250.000’in üzerinde hava aracına yakıt ikmali yapmaktadır.
- İstanbul Jet: 100’ü aşkın ülkede, 500’e yakın meydanda hizmet veren İstanbul Jet, Dalaman Havalimanı’nda 5 milyon Euro yatırımla Jet A1 Yakıt Depolama ve İkmal Tesisi açmıştır.
- TFS Akaryakıt Hizmetleri A.Ş.: İstanbul Havalimanı’nın resmi jet yakıtı tedarikçisi olan TFS Akaryakıt, 100’ün üzerinde havayolu şirketine hizmet sunmaktadır.
Bu şirketler, Türkiye genelindeki havalimanlarında ve uluslararası alanda jet yakıtı tedarik hizmeti sunmaktadır.